Neden Batılı ülkelerde şirketler nesiller boyu
devam eder de bizde üçüncü nesile bile gelmeden dağılır gider? Neden ülkemizin
dört bir tarafından holdingler dünyayı kolaçan ederken Karadeniz’de bunlara pek
rastlanmaz? Neden Karadenizli babanın kurduğu ticarethâne daha ikinci nesile
gelmeden tuz-buz olur? Önce, geçen hafta gazetelerde yer alan bir habere göz
atalım:
ABD’nin ilk hazır giyim mağazası Brooks Brothers
İstanbul’da ilk mağazasını açmış. Abraham Lincoln’den Obama’ya kadar hemen
hemen bütün ABD başkanları bu mağazadan giyinirmiş. Hollwood yıldızlarının da
markası olarak bilinen bu hazır giyim mağazası 1800’lü yılların başından beri
faaliyet gösteriyormuş. Yani iki yüz yıldır faaliyetini sürdüren ve hala
popülaritesi koruyan, dünyanın sayılı zenginlerinin de (bizde Rahmi Koç)
tercihi olan bir markadan bahsediyoruz. Gömlek fiyatlarının 300 liradan
başladığı bir mağazadan.
Bir şirket iki yüz yılı aşkın bir süredir
güvenirliğini ve kalitesini nasıl korur? Bu haberi okuyunca ülkemizde iki yüz
yıldır faaliyeti sürdüren acaba kaç şirket vardır diye düşündüm. Cevabını
bulamadım. Süreklilik, Marka ve Güç. Sürekli
devlet yıkıp devlet kurmakla maruf olan milletimiz, şirket yıkıp şirket
kurmakla da bir hayli mahir olsa gerek!
Hakikaten ülkemizde acaba yüz yıldan beri
satışlarını sürdüren bir ticarethane var mıdır? Herhalde bir Hacı Bekir
lokumcusu ile Hacı Şakir sabunları var. Gerçi bu sabun firmamız da bir ABD
şirketi olan Colgate’e satılmış. Bu ortamda şu soruyu sormak elzemdir: Neden
bizde de yüz yıl, iki yüz yıl devam eden dünya çapında şirketler yok? Neden
Batılı toplumlarda, hatta Japonya gibi doğulu toplumlarda böylesi şirketler var
da bizde yok!
Devlet olarak istikrarsız yapımızdan dolayı mı,
insanımızın plansızlığından dolayı mı, nesillerin birbirine güvensizliğinden
mi? Bugün ülkemizde Koç Holding, Eczacıbaşı Holding, Sabancı Holding dışında
babadan oğula üçüncü neslin idaresinde dünya çapında bir şirketimiz yok! Bunlar
da daha yüz yıl bile olmadı. (Ülker henüz ikinci nesilde)
Onlarda da parçalanmalar, ayrılmalar, evlatlar
arası kavgalar görülmüyor değil! Samsun merkezli bir Metro Holdingimiz vardı.
Geçen hafta Akasyam Haber’in bir haberine göre bu holdingde bir kardeş diğerini
mahkeme vermiş. Neden daha ikinci nesile bile intikal etmeden kavgalar başlar?
Bugün Türkiye’den veya hemen her şehrimizden
dünyaya bir marka armağan etme çabalarımız var.
Bu haleti ruhiye ve vücudiye ile bu mümkün mü?
Karadeniz ve
Şirketleşme
Gerçi Anadolu kaplanları adı verilen ve İstanbul
dışında faaliyet gösteren şirketlerimizden devasa holdingler doğduğu bir
gerçek. Eskiden bunlar da yoktu. Fakat bu şirketlerin henüz kurucu başkanları
hayattalar ve gelecekleri hakkında bir şey bilmiyoruz. Temennimiz, inşallah
nesiller boyu devam ederler. İç Anadolu’da bazı bölgelerde (Kırşehir, Konya,
Kayseri vb.) gezerken pek çok Holding levhası dikkatimi çekmişti.
Sonra aklıma Karadeniz şehirleri geldi: Rize,
Trabzon, Giresun, Ordu, Samsun... (genelde Orta ve Doğu Karadeniz’i
kastediyorum.) Bütün bu şehirlerden gözlerimin önüne bir tane bile holding
levhası ilişmedi. En basit Samsun’a bakalım. Etrafı bir kolaçan edelim. Kaç
tane “bilmem ne Holding” yazısı görebilirsiniz? Yok mu? Var da biz mi
görmüyoruz?
İç Anadolu bölgesinde bu kadar yoğun olan ve dünya
çapında ticaret yapan şirketler varken neden bizim bölgemizde bunlara pek
rastlanmaz? (Yeşilyurt hariç. Gerçi o da henüz kurucu babalarla.) Fakirliğimizden
mi, iş bilmezliğimizden mi, ticaret kabiliyetimizin olmazlığından, azlığından
mı?
Dağlar, Yalnız Evler ve Yalnız İnsanlar. Hâlbuki
İstanbul’da hangi taşı kaldırsanız bir Karadenizli tüccarla karşılaşırsınız!
Özellikle Rizeli ve Trabzonlu hemşerilerimizle. Bunlar
fevkalade çalışkan, azimli, gayretli, ticaretin ruhunu okumuş, hiç resmi
tahsili olmamasına rağmen satış tekniklerinde şeytana pabucu ters giydirecek
kadar mâhir insanlardır. Fakat hemen daima yalnızdırlar. Bırakın ortakları,
çocuklarıyla bile iş yap(a)mazlar. Kendilerinden başka kimseye güvenleri
yoktur. Yalnızlığı severler. Kendilerine olan itimatları en üst seviyededir. Rize’nin, Trabzon’un köylerine bir bakın. Her
dağın başında bir ev vardır. En yakın komşu karşı tepededir. Toplu olarak bir
arada yaşamak mümkün değil midir?
Coğrafya, geçim ve ekim alanlarının azlığı buna
müsaade etmiyor belli ki. Kendine olan öz güvenin hat safhada oluşu, ötekine
olan şüphenin derecesini de belirler. Bu yüzdendir ki; Karadenizli tüccar
yalnız doğar, yalnız büyür ve yalnız ölür! Genellikle baba ölünce şirket
dağılır! Baba hayattayken bütün zorlukları göğüsleyen, inanılmaz bir hızla
büyüyüp genişleyen ve insana kısa zamanda dünyayı tutacağı vehmi veren bir
sistem vardır! Ama bir de bakarsınız; kurucu babanın hayatında fevkalade
işleyen bu sistem, babanın ölümüyle daha ikinci nesilde tarumar olur!
Çocukları ticaretle uğraşacaksa babasıyla olmak
yerine kendi iş yerini açmayı yeğler. Kardeşler iş yapacaksa hemen kendi
ocağını, şirketini kurmaya başlar! Türk gibi başlayıp, Alman gibi devam edip,
İngiliz gibi bitirememede midir sorun? “Küçük olsun, benim olsun” düşüncesi
“azıcık aşım, kaygısız başım”la el ele verir ve onları büyümekten, bir marka
yaratmaktan, ticari bir güç olmaktan, dünyaya açılmaktan alıkor! “Bir elin nesi
var iki elin sesi var” atasözü bunların kitabında yoktur.
Özgüvenin yüksekliği ve ötekine duyulan kuşkunun
keskinliği her türlü profesyonelliği de devre dışı bırakır! Böyle olmayan yok
mudur? Tabii ki vardır! Ama olgular üzerine konuşuyoruz. Neden bizlerden ülke
çapında, hatta dünyaya hitap eden büyük holdingler çıkmaz?
Neden ilk nesilde birlik beraberlik sağlanıp baba
oğullar güçlerini birleştirerek nesiller boyu sürecek bir ticaretin temellerini
atamaz? “Padişahlar ölünce, şehzadeleri taht kavgasına başlar” cümlesinin ezeli
hakikati midir bizi bu kavgalara, ayrışmalara sürükleyen? Düşününce aklıma
başka bir şey gelmiyor!
Bugün diğer bölgelerimizin bir de Samsun veya
genelde Karadenizlimizin ticari faaliyetlerine, holdinglerine, yarattıkları
markalara, dünya piyasasında tuttukları alanlara bakalım ve bunlar üzerine kafa
yoralım: Yerimiz neresidir, orası olmak zorunda mıdır ve niye orasıdır?
04 Aralık 2013
/
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder