Dil ve Diksiyon, Cümle ve Metin Bilgisi, Çocuğum Neyi Okumalı, Bir Fotoğrafınız da Bende Kalmış gibi kitapları bulunan, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Öğretim Görevlisi Sıddık Akbayır Özel Şahinoğlu Eğitim Kurumları öğrencilerine ‘Samsun Kent Kültürü’ konusunda bir konferans verdi.
Kent Kültürü alanında çalışan ve daha önce ‘Samsun’da Tiyatro/ Mescizade Sokağı’ adlı bir kitabı yayımlanan Sıddık Akbayır, 19 Mayıs’ın 90. Yılı çerçevesinde yayımlanacak olan ‘55 Nokta Kuzey’ adlı çalışmasıyla ilgili bir de sinevizyon gösterisi sundu.
Konferans ve sinevizyon sunumunun ardından, Şahinoğlu Eğitim Kurumları öğrencilerinin sorularını yanıtlayan Akbayır, Samsun’la ilgili ilginç istatistik bilgiler verdi.
Genç kuşaklara Samsun’un yetiştirdiği sanatçıları tanıtma ve sanatın kent kültürüyle ilgisine dikkat çekme amacına yönelik bu konferansta ve sinevizyon sunumunda, öğrencilerin Samsunlu sanatçılardan en çok Levent Kırca, Ferhan Şensoy, Orhan Gencebay, Mehmet Aslantuğ ve Ahu Türkpençe gibi isimleri tanıdıkları görüldü.
55 Nokta Kuzey Üzerine Sıddık Akbayır’la Söyleşi
1. ‘55 Nokta Kuzey’ adlandırmasının, nasıl bir gerekçesi oldu?
55 Nokta Kuzey adlandırmasında temel üç ayrıntı ortaya çıktı: Samsun’un plakası, Samsun’un Türk tarihinde önemli bir nokta olması ve Samsun’un yönü. Ayrıca, Samsun’un bir sahil kenti olması dolayısıyla denizcilikte koordinatları bildiren bir söyleyişle benzerlik göstermesi de böyle bir adlandırmanın gerekçelerinden sayılabilir.
2. ‘55 Nokta Kuzey’, kaç yıllık bir süreyi kapsıyor?
Portresi hazırlanan sanatçılardan en yaşlıları Neyzen Tevfik’in 1879, Hüseyin Avni Lifij’in 1886, Namık İsmail Yeğenoğlu’nun 1890 doğumlu; en gençleri Ahu Türkpençe’nin 1977, Dilruba Saatçi ve Cem Kaynar’ın 1972 doğumlu oldukları dikkate alındığında, çalışmanın yaklaşık 100 yıllık bir süreye dağılan 55 Nokta’nın ayrıntılandığı görülecektir.
3. Çalışmanızda nasıl bir yöntem kullandınız, çalışmanıza nasıl bir sınırlılık getirdiniz?
Samsunlu, Samsun doğumlu bütün sanatçıları kapsayan bir ansiklopedi iddiasından uzak, bu çalışmaya Kasım 2005’te başlandı. Yaklaşık üç ay süren isim belirleme sürecinde, en büyük sorun, sınırlandırılmış bir listede kimlerin yer alacağı, kimlerin yer almayacağı konusuydu. Bu nedenle, belirlenen 110 kişilik listeden 55 isim, bu çalışmaya dahil edilirken diğer 55 isim de farklı bir çalışmaya bir yol haritası oluşturma amacıyla, farklı bir formatta hazırlandı.
5. Böyle bir çalışmaya neden ihtiyaç duydunuz?
Bir şehir ya da insan, sanatın malzemesi biçimine getirildiğinde sonsuzluk kazanır. Sanat, varlığa ölümsüzlük ruhu verirken sanatçı da seçtiği mekâna ya da insana estetik bir kimlik kazandırarak onu onurlandırır.
Samsun’un çok önemli bir sanatçı potansiyeline sahip olduğunu, ancak bu sanatçıların yeterince tanınmadığı ya da tanıtılmadığı görüldü. Bu konuda bilgi bulunabilecek kaynaklara (kitap, dergi, internet sitesi) bakıldığında kuru bir özgeçmişten, sınırlı bir görsellikten başka bir şeyle karşılaşılamadığı da bilinen bir durum... Son yüzyılı içeren kapsamlı Samsun Sanat Tarihi’nin yazılmamasının Samsun’un geleceği açısından büyük bir kayıp olacağı, bu konudaki iyi niyetli çalışmaların, diğer örneklerle karşılaştırıldığında pek de yeterli olmayacağı düşünüldü.
4. Geçen yıl, reklam panolarında ‘Samsun Sanatçısını Tanıyor’ etkinliği, bu projenin bir parçası mıydı? Bu etkinliğin nasıl bir yansıması oldu?
55 Nokta Kuzey Projesi içerisinde yer alan 55 sanatçı, Samsun Gazi Belediyesi’nin ‘Samsun Sanatçısını Tanıyor’ etkinliği içerisinde, Samsun’daki reklam panolarında Mart 2008’de tanıtılmıştır. Bu tanıtım sırasında, çalışmamızın amacını ve içeriğini anlayamayan ya da bizim kendilerine anlatma imkânı bulamadığımız bazı çevrelerin eleştirileriyle karşılaştık. Eleştiriler, adı geçen sanatçıların ‘sanatçı kimlikleri’ ve ‘Samsunlu olup olmadıkları’ üzerinde yoğunlaştı. Herhangi bir kaynağa bakılıp Neyzen Tevfik’in, Avni Dilligil’in, Vahi Öz’ün, Şefik Döğen’in, Dilruba Saatçi’nin Samsunlu olmadıklarına karar verilmesini erken bir tepki biçiminde değerlendirdik. Anılarında ve hakkında yazılan metinlerde ‘Samsunlu Çocuk’ olarak adlandırılmasından onur duyan; babasının görevi nedeniyle İsrail'in liman şehri Hayfa'da doğan Avni Dilligil’in; yine Avni Dilligil’in kardeşi, Suriye doğumlu, ancak Samsun nüfusuna kayıtlı Aliye Rona’nın; Samsunlu olmaktan şeref duyduğunu her fırsatta dile getiren Şefik Döğen’in; Samsun Belediye Başkanı Faik Öz’ün oğlu olarak Samsun’da doğan Vahi Öz’ün, Bodrumluların her fırsatta Kolay kasabasından koparmaya çalıştıkları Neyzen Tevfik’in, İsmet Nedim Saatçi’nin kızı Dilruba Saatçi’nin ‘nereli’ olduklarına, Samsun kent kültürü adına, daha serin gözlerle bakılması gerektiğini düşündük.
Kitapta yer alan sanatçıların ‘sanatçı kimlikleri’ de, portreler okunduktan sonra daha iyi anlaşılacaktır.
5. Şehir ve Sanat arasındaki ilişkisinin ölçüleri nelerdir?
Çarşamba Turgut Çeviker’le; Erzurum Feridun Andaç’la; Gaziantep Ülkü Tamer’le, Mitat Enç’le; Mardin Murathan Mungan’la; Diyarbakır Şevket Beysanoğlu’yla; Harput İshak Sunguroğlu’yla; Eskişehir Enis Batur’la, Haydar Ergülen’le; Sivas Ahmet Turan Alkan’la; Amasya Özkan Yalçın’la; Adana Sabahattin Şen’le; Beş Şehir (Ankara, Erzurum, Konya, Bursa, İstanbul) Ahmet Hamdi Tanpınar’la vb. daha da zenginleşmiştir. Samsun’un da bu tür bir çalışmayla daha da zenginleşeceği, derinlik kazanacağı düşünüldü.
Birçok şehir, onu onurlandıran sanatçıyla anılır. Konya Mevlânâ’yla, Erciş Emrah’la, Bayburt Zihni’yle, Kırşehir Neşet Ertaş’la ölümsüzlük kazanır. Mimar Sinansız bir Edirne düşünmek, Dostoyevskisiz bir St. Petersburg düşünmek ne kadar zorsa, bir Orhan Gencebaysız, bir Yıldıray Çınarsız Samsun düşünmek de o kadar zordur.
Bir kentin kimliği, biraz da kentin, sanatçısını sanatçının da kenti sahiplenmesiyle kazanılabilir. Bu nedenle St. Petersburg, Dostoyevski’yi, Puşkin’i; Dublin, Joyce’u; Paris, Proust’u; Lizbon, Pessoa’yı; Prag, Kafka ve Arcimbold’u; Bosna, İva Andriç’i ve İstanbul, Yahya Kemal’i, Orhan Veli’yi, Sait Faik’i anımsatır.
7. Kitapta, yalnızca adı geçen sanatçıların hayatlarını, sanatlarını, eserlerini mi anlattınız?
55 Nokta Kuzey; Samsun’un ünlülerini ele alan, onlarla ilgili ayrıntıları, onlarla yapılan söyleşileri aktaran ‘düz’ bir çalışma biçiminde düşünülmedi. Sözgelimi, Semih Poroy portesinde ‘Karikatür Sanatı’, İsmail Güneş portresinde ‘Sinemanın Sorunları’, Cem Kaynar ve Yaşar Gündem portrelerinde ‘Taşrada Sanat’, Ruhi Göktekin portresinde ‘Samsun’da sanat-edebiyat’, Cavit Ersoy portresinde ‘Samsun’da müzik’ üzerinde duruldu. Portrelerin yazınsal açıdan da belirli bir düzeyin üzerinde bulunmasına dikkat edildi.
8. Kitapta, sanat dışında bir alana yer vermediğiniz görülüyor. Neden?
‘Sanat’la sınırlandırılan bu çalışmada, Samsunlu, Samsun doğumlu bilim insanlarına, politikacılara, işadamlarına ve futbolculara -farklı bir çalışmanın konusu oldukları gerekçesiyle- yer verilmedi.
Çalışma, beş bölüme ayrıldı: Tiyatro, sinema, müzik, edebiyat ve resim-heykel karikatür. Her bölümde 11 sanatçıya yer verildi. Yani, çalışmaya, 55 rakamıyla bir sınırlılık getirildi.
55 sanatçıdan 17’si hayatta olmadığı için bu sanatçılar hakkında geniş bir arşiv taraması yapıldı. Kaynaklık, tanıklık edebilecek kişilere ulaşılmaya çalışıldı. [Yıldıray Çınar’la vefatından önce görüşüldü. Yılmaz Elmas, söyleşi için gönderdiğimiz soruları yanıtladığı günlerde vefat etti. Ruhi Göktekin’i, kitabı tamamladığımız günlerde kaybettik.]
9. Kitapta, ne zaman yayımlanacak?
55 Nokta Kuzey, 19 Mayıs’ın 90. Yıl Kutlamaları kapsamında değerlendirilecek. Samsun İl Özel İdaresi tarafından yayımlanacak. Zaten, böylesine kapsamlı (800 sayfa) bir çalışma, ancak büyük bir kurum tarafından değerlendirilebilirdi. İl Özel İdaresi Genel Sekreteri Sayın Aslan Karanfil, bu çalışmanın birçok aşamasında bize destek oldu. Kendisine, buradan teşekkürlerimizi sunuyoruz. Çalışmayı, Samsun İl Özel İdaresi adına yürütmemiz, bize birçok açıdan kolaylık sağladı.
10. Çalışmanız, Samsun adına nasıl bir boşluğu dolduracak?
Nüfus açısından 15. sırada; sanayileşme ve gelişme açısından 21. sırada; eğitim açısından nerdeyse plakasına yakın bir sırada bulunan Samsun’un sanatçı potansiyeli açısından Türkiye’nin 4. ili olduğunu da söylemek gerekir.
55 Nokta Kuzey; Samsun sanat birikiminin gölgede kalmış kimi yönlerini ortaya çıkartma ve Samsun’un övünebileceği onca özelliği yanında sanatıyla, sanatçısıyla haklı bir gururu yaşayabileceğini hatırlatma çabasının bir ürünüdür.
23.04.2009
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder