Başlığa bakıp “Ne göllesi ne bayramı?” diye soran
okuyucularımı işitir gibiyim. Efendim, “gölle” öz dedenizin, ninenizin çok
sevdiği geleneksel bir yiyecektir, “bayramı” ise asırlarca kutlanan Yörüklere
özgü bir bahar bayramıdır desem…Bilmem kaç kişi inanır bana? Kimseye
kızamıyorum, zira eskiye ait ne varsa gömüp üstüne beton döken “naylon”
muhafazakârların elinde maskara olduğumuz için çoktan unuttuk, gittik bize ait
olan değerleri…
Gölle Nedir?
Gölle, mısır ve/veya buğday haşlanarak yapılan bir
tür Yörük yiyeceğidir. Anadolu’da orta ve batı Toroslar, batı ve kuzey Ege
bölgelerinde Yörükler arasında yapılır. Karadeniz ve Marmara boyunca bilhassa
Çepni Yörükleri arasında buna benzer geleneksel yiyeceklerin varlığı biliniyor.
Bilhassa Rumeli’de, Makedonya ve Rodop Dağları civarında Rumeli Yörükleri
arasında sevilen bir yiyecektir. Daha iyi anlaşılsın diye söylüyorum: Modern
kültürde “bardakta haşlanmış mısır” diye satılan atıştırmalığa benzer. Farkı,
koca sahanlarda haşlanmasıdır. Küllüsü ve sadesi olur.
Gölle Bayramı
Bugün Yunanistan topraklarında kalan Kavala,
Sarışaban, Drama gibi eski Osmanlı topraklarında yüzlerce sene kutlanan yöresel
bahar bayramıdır. 1924 nüfus mübadelesi Anadolu’ya taşınan bu gelenek, 1960’lı
yılların sonlarına kadar Samsun’daki mübadil köylerinde de sürdürüldü. Daha
sonra zamanla küreselleşmeyle birlikte giderek unutulmaya başlanan bu bayram,
genç nesiller tarafından tamamen unutuldu.
Gölle
Bayramının Tarihi
Özgün kökleri, Oğuz Türklerinin Orta Asya’daki
yaşantısında ve Anadolu’da Hitit bereket tanrıçası “Kibele” kültünde
aranabilir.
Rumeli’deki geçmişi, Osmanlıların Balkanlar’a
çıktığı 14. yüzyılın ortalarına kadar uzanmaktadır. Osmanlıların Rumeli’de
izlediği fetih ve iskân politikalarına paralel olarak buraya gönderilen Yörük
Türkmenlerle beraber yerleşmiştir. Rumeli’de değişik bölgelerde farklı
varyasyonlarla kutlanır olmuştur.
Gölle Bayramı
Ne Zaman Kutlanır
Nevruzdan itibaren ilkyaza kadar olan bahar
aylarında, daha çok da Hıdırellezle beraber kutlanır. Mart, nisan, mayıs
aylarında önceden kararlaştırılan bir gün olabilir.
Gölle
Bayramında Neler Yapılır
Köydeki her haneden kurutulmuş mısır toplanır.
Köylüler işi gücü bırakır. Hep birlikte kıra gidilir. El birliği ile mısır
taneleri koçanlarından ayrılır. Ateş yakılır. Büyük kazanlarda haşlanır.
Tuzlanır. Köy halkı arasında paylaştırılır. Bunun yanı sıra rengârenk boyanmış
yumurtaları tokuşturma, mani okuma, niyet çekme, dilek ağacına çaput bağlama,
salıncak kurma, türkü söyleme gibi gelenekler yerine getirilir.
Haftaya Gölle
Bayramı Var…
Yaptığı özgün etkinlikler ve Türk kültürüne yaptığı
değerli hizmetlerle fark yaratan bir hemşehri derneği olan Samsun Mübadele
Derneği, şimdi de ‘Gölle Bayramı’nı yeniden canlandırıyor. Derneğin hanım
başkanı Olcay Yanık, gölle bayramının yaşatılabilmesi için popüler kültürle
barışması gerektiğini düşünüyor.
Bu amaçla 28-29 Mayıs 2016 tarihlerinde, 56’lardaki
Uğur Mumcu Parkı’nda İlkadım Belediyesi’nin desteği ile “modern çağın gölle
bayramı” sayılabilecek bir etkinlik düzenlenecek. Gelecek hafta sonu, parkın
içine çok sayıda stant kurulacak, geleneksel yiyecekler ve el işleri, organik
ürünler sergilenecek.
Bu arada bu bayramın özgün ritüelleri de
yaşatılacak. Örneğin gölle pişirilecek, renkli yumurtalar haşlanacak, hatta
sembolik dilek ağacına çaput bile bağlanacak. Etkinliğe kimler mi davetli?
Elbette kendisini Türk kültürüne bağlı hisseden bütün Samsunlular…
Olcay Hanım, “Bu bir mübadil bayramı değil,
nihayette kökleri asırlar öncesine inen bir Türk geleneği…” diyor ve bu şehirde
beraber nefes alıp veren herkesi gelecek hafta sonu Uğur Mumcu Parkı’nda gölle
yemeye çağırıyor!
(…)
/Akın ÜNER
22 Mayıs 2016
http://www.habergazetesi.com.tr/yazarlar/11984/golle-bayrami-geri-donuyor
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder