“Viyana Basını Politik Karikatürlerinde Sultan
Abdülaziz Devrinin Aksi” 16. yüzyıl İtalya’sının Barok dekorasyon sanatının
öncüleri Agosttino Carracci ve Annibale
Carracci’nin isim babası oldukları Karikatür (Caricatura) bu yüzyıldan başlayarak çok popüler olur.
Neticede yazılı metinlerle anlatılmak isteyip de anlatılamayan onca fikir, onca
itiraz; gülmece öğesi eklenerek çizgiyle buluşmuş, kendini ifade etme de yeni
bir özgürlük alanı bulmuştu. Avusturya-Macaristan İmparatorluğu’na ait Viyana
Mizah Dergileri, Figaro-Kikeriki- Der Floh- Die Bombe’de gibi dergiler takip
eden birkaç asırda kurulmuş
gelişmişlerini hızlandırarak karikatürün
adeta malikâneleri olmuştu.
Bunlar olup biterken Osmanlıda da olup bitenlerde
zaman zaman bu malikânelere konuk olmuş, sayısız karikatürde yerini almıştı. Bu
yer almalar, günümüz araştırmacıların da aynı zamanda büyük bir hazine
bırakmıştır. Bu hazinenin peşine düşenlerden biri de Samsundan Araştırmacı
Yazar Mehmet KÖSEOĞLU. “Viyana Basını Politik Karikatürlerinde Sultan Abdulaziz
Devrinin Aksi” adlı bir çalışma
gerçekleştirmiş ve nedeninin Sultan Abdulaziz devrinde bu tür çalışmalara yer
verilmemesi olduğunu belirtmiş.
Araştırmaya Diyarbakır’dan da bir isim eklenerek
çalışma aynı zamanda milli bir reflekse dönüşmüş. Karikatürlerin alt
metinlerinin çevrisi, Diyarbakırlı araştırmacı yazar aynı zamanda bir öğretmen
olan Neşet Gökhan ÖZENÇ tarafından gerçekleşmiş. Eser, Sultan Abdülaziz Devri (
1861-1876) ni hatırlatarak başlar ve 12 bölümde tamamlanır. Devrin öncesi ve
sonrası karikatürler de ihmal edilmez.
1.bölümde Sultan Abdülaziz Devrinde Viyana mizah
dergilerinde yayımlanan politik karikatürlerin değerlendirmesi yapılır.
Kikeriki’deki “Politikacı Nükola’nın Ülkelere Verdiği Hediyeler” başlıklı
karikatürde mesela Kırım Harbi sırasında Osmanlı, İngiltere, Fransa, Piyemonte
devletleri ile savaşmak zorunda kalan
Rus Çarlığı, bu müttefiklere karşı ağır bir yenilgiye uğrar.
Karadeniz’deki askeri gücünü yitirdiyse de birkaç sene sonra yeniden toparlanma
sürecine girer. Karikatürde Rus Çarı II. Aleksander Nikola, pala bıyıkları ve
top sakalıyla geleneksel Rus giysileri içerisinde yarı insan yarı hayvan
görünümüyle (belden aşağısı kurt ayaklı-kuyruklu) sol elinde kutsal asa, sağ elinde kutsal kasede 3 top tutmaktadır.
Avrupa’daki 6 büyük devlete Noel hediyelerini kendinden emin tavırla
sunmaktadır.
2. bölümde Girit Adası’ndaki Türk egemenliğinin
tarihçesi, sorunun başlangıç serüveni ve isyanların nedenleri üzerinde durulduktan sonra isyanların gelişimi ve buna
karşın ‘Büyük Güçler’in çözüm süreci odaklı 1886-1869 yılları arasında Figaro ve Der Floh ‘ta yayımlanan
karikatürler yorumlanmıştır.
3. bölümde Sultan Abdulaziz’in Avrupa seyahati ele alınmış, Padişahın Paris-Koblenz ve Viyana seyahatleri Kikeriki
ve Figaro’da nasıl karikatürize edildikleri ve analizleri yer almıştır.
4. bölüm Mısır’da Said Paşa ve İsmet Paşa devri,
Süveyş Kanalı’nın açılmasından önce İngiltere ve Fransa ile diplomasi
savaşımıza ayrılmış.
5. bölüm Rus Çarlığı’nın Paris Antlaşması’ndaki
Karadeniz ile ilgili maddeleri ortadan kaldırma girişimleri ve savaş sonucu
oluşan Avrupa’nın yeni haritasının sorunları ile ilgili karikatürler ve
analizleriyle hazırlanmış.
6. bölüm de Osmanlının Demiryolları yatırımları,
Viyana Borsası’ndaki krizin etkileri, dış borçlardan iflasa sürüklenen
maliyenin durumu politik karikatürlerle anlatılmaya çalışılmış.
7. bölümde Şark Meselesi bağlamında “Hasta Adam”
imgesi ve oryantalist söyleme vurgu yapan karikatürler incelenmiş.
8. bölümde Bosna Hersek isyanları
9. bölümde Bosna Hersek isyanlarına yapılan
konsolos müdahalesinin karikatürlere yansımış hali yer alır.
10. bölümde Osmanlının Adalet Fermanı, Büyük
Güçlerin Andrassy Notası ve İsyancıların Storina Beyannamesini yayımladıktan
sonra ortaya çıkan gelişmeler karikatürlerin diliyle anlatılır.
11. bölümde Bosna Hersek isyanlarının çözümü
için Prusya , Avusturya-Macaristan ve
Rus Çarlığının Osmanlıya verdiği Berlin Memorandumu’nun etkileri ve bu
esnada Avrupa’da gerilime neden olan
Selanik Vakasının yansımaları konu edilir.
Son olarak 12. bölümde ise Sultan Abdülaziz’in
tahttan indirilmesi ve ölümü hakkındaki karikatürler yer alır.
E-Yazı tarafından yayımlanan kitabı okumanızı (şu
zamanda) özellikle tavsiye ederiz. Harikulade hazırlanmış kitap için
Araştırmacı Yazar Mehmet KÖSEOĞLU ve Neşet Gökhan ÖZENÇ’i kutlar başarılarının
devamını bekleriz.
Güzel günlere uyanın
Sağlıcakla kalın efendim.
/Uğur DEDE
04.07.2015
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder