Samsun’un Kutsal Mekânları

Genellikle bir millete ve o milletin dinine hizmet etmiş kişiler yine o milletin fertleri tarafından yüceltilir, kutsanır ve onların hayatları etrafında çeşitli menkıbeler oluşturulur. Bir müddet sonra bu menkıbelerde yüceltilen kişilerin mezarlarının da kutsandığı ve daha sonra bu mekânların, o inancın taraftarlarınca ziyaret edilmek suretiyle inanç merkezleri haline dönüştürüldüğü görülür. Bu inanç merkezlerinden Samsun il merkezinde bulunan Kılıç Dede, Seyyid Kutbiddin ve İsa Baba Türbeleri inanç turizmi açısından da değerlendirilmesi gereken kutsal mekânlardır.        

Kılıç Dede Türbesi

Kılıç Dede Türbesi, Kılıç Dede Mahallesi’ndedir. Samsun'un İslam orduları tarafından fethi sırasında Seyyid Kutbiddin ve İsa Baba ile birlikte savaşıp şehit düşen derviş­lerden olduğu sanılan Kılıç Dede Hazretleri'nin türbesi, kendi adıyla anılan caminin mihrap tarafındaki bahçede, ağaçlar arasındadır. Kılıç Dede’nin Peygamber efendimizin sahabelerinden olabileceği düşünülmektedir.  Kılıç isminin, Kılıç Dede’ye savaşlarda kılıç ustalığı yaptığından dolayı verildiği söylenmektedir.

Yöre halkından almış olduğumuz bilgilere göre Kılıç Dede ile ilgili anlatılan keramet oldukça ilginçtir: 1957 yılında Tütün Fabrikası’nın yapımı sırasında civarda bulunan binden fazla mezardan çıkan kemikler at arabalarıyla başka bir yere nakledilirken Kılıç Dede’nin mezarına hiçbir müdahalede bulunulamamıştır. Bunun sonucu olarak türbe ilk bulunduğu yerde inşa edilmiştir.

“Özellikle Samsun’un doğu tarafındaki mahallelerde oturan halkın yoğun ziyaret yerlerinden biridir. Özellikle cuma günleri adak adamak, dua etmek, kurban kesmek niyetiyle birçok kişi türbeyi ziyarete gelmektedir.

Türbeyi ziyaret genellikle perşembe ve cuma günleri yoğunlaşmaktadır. Dikkatimizi çeken bir diğer nokta ise; türbenin etrafında herhangi bir çul ve çaput bulunmaması, mum yakılmaması veya türbenin etrafında dönülmemesidir. Bu durum, yöre halkının türbeyi artık daha bilinçli bir şekilde ziyaret ettiğinin bir belirtisidir.

Seyyid Kutbiddin Hazretleri

Şeyh Seyyid Kutbiddin Hazretleri’nin türbesi Unkapanı Mahallesi’nde eski şehir mezarlığının içinde bulunmaktadır. Türbenin hemen yanında bir mescit vardır. Şeyh Kutbiddin Hazretleri’nin Gavs-ı Âzam adıyla anılan ve Kadiriye tarikatının kurucusu olan Abdülkadir-i Geylanî Hazretleri'nin torunu olduğu rivayet edilmektedir. Bir kardeşi Samsun Tekkeköy mezarlığındadır. Bir diğer kardeşinin de Samsun’un Ladik ilçesinde defnedilmiş olan Esseyyid Ahmed-i Kebir’dir. Seyyid Kutbiddin Hazretleri’nin hayatı ve yaşadığı devir hakkında yeterli bilgi mevcut değildir.

Şeyh Kutbiddin Hazretleri'nin bir kera­meti şöyle anlatılır: “1853 yılında Rus donanmasının Sinop baskını sırasında, üç beş savaş gemisi de Samsun açıklarına kadar gelerek şehri top ateşine tuttular. Şehirde karşılık verebilecek bir kuvvet de bulunmamaktadır. Ancak Şeyh Kutbiddin Hazretleri'nin bulunduğu eski mezarlıktan top atışları ile karşılık verilir. Rus gemileri de bir miktar hasara uğradıktan sonra çekilip gitmek mecburiyetinde kalırlar.”

Türbeyi ziyaret eden kişilerin, ziyaret amaçları arasında şunlar sayılabilir: Çocuğu olmayan kadınların çocuk istekleri, genç kızların iyi bir izdivaç beklentisi, huysuz çocukların uslanması, sınavlarda başarı gösterebilmek, bedensel ya da ruhsal sağlık sorunlarına medet ummak, büyü, nazar ve hastalıklardan kurtulmak… Yöre halkından, nasiplerinin açılması için türbeye gelen genç kızların sayısı bir hayli fazladır.

Türbeyi ziyaret amacıyla başta Ege Bölgesi olmak üzere, İç Anadolu, Orta ve Doğu Karadeniz Bölgesi illerinden çok sayıda ziyaretçi gelmektedir. Türbeye özellikle perşembe ve cuma günleri, ramazanda ve arife günlerinde yoğun ziyaretçi akını yaşanmaktadır.   

Türbe etrafına çul çaput bağlamak, mum yakmak, duvarlarına küçük taşlar yapıştırmak ya da para atmak gibi batıl inançları yansıtan davranışlar Şeyh Seyyid Kutbiddin Türbesi’nde sıkça rastlanan manzaralardır.

İsa Baba Türbesi

Cedit Mahallesi İsa Baba Sokak’ta, yine kendi adıyla anılan caminin hemen yanında yer alan türbe kapalı bir alanda değil, cami avlusundadır. Anadolu’nun maddi ve manevi fethi uğruna can verenlerin başında gelmektedir. Diğer Türk mücahitlerinin mezarları ve yan taraftaki cami ile birlikte 700 yıllık tarihi geçmişe sahiptir. Türbe, 1815 yılında Haznedarzâde Süleyman Paşa’nın torunu Memduh Bey tarafından onarılmıştır.

Eskiden türbe etrafında yedi veya dokuz defa dönenin arzusunun gerçekleşeceğine dair olan inanışı ortadan kaldırmak için türbenin bir tarafı kapatılmıştır. Bunun dışında halk arasında basık olarak adlandırılan ve yürümesi geciken çocukların yürüyebilmesi için türbe etrafında ip çözme, yaprak koparma ya da çimleri yolma gibi durumlarla da karşılaşılmaktadır.

Türbeyi ziyaret için Ege Bölgesi (İzmir), Orta ve Doğu Karadeniz (Ordu, Giresun, Rize, Trabzon) ve İç Anadolu Bölgesi’nden (Çorum, Amasya, Tokat, Yozgat) birçok turist gelmektedir. 

Sonuç

Samsun il merkezinde bulunan Kılıç Dede, Şeyh Seyyid Kutbiddin ve İsa Baba Türbeleri ilin tanıtımına ve inanç turizminin geliştirilmesine katkıda bulunacağı kanaatindeyim. Özellikle il dışından türbelerimizi ziyaret için gelenlerin temel ihtiyaçlarının karşılanması, gerekli durumlarda dinlenebilecekleri mekânların yapılması inanç turizminin Samsun’da yerleşmesine neden olacaktır. Ancak, bu konuda İl Müftülüğü’ne ve din adamlarına önemli görevler düşmektedir. Özellikle ziyaretin biçimi ve özü hakkında ziyaretçileri uyarmalı ve eğitmelidir. Örneğin yatırlara çul çaput bağlamanın, mum yakmanın, taş yapıştırmanın İslamî bir dayanağının olmadığını ve bu tür ritüellerin dinin özüne zarar verdiği gibi yabancıların İslam’a bakışını olumsuz etkilediğini belirtmelidirler. Samsun’da inanç turizminin yerleşmesi için başta Samsun Valiliği olmak üzere belediyelere, Kültür Müdürlüğü’ne ve derneklere önemli görevler düşmektedir.

Şimdiden bütün milletimizin mübarek Kurban Bayramlarını tebrik ve tebşir ederim.

/Bekir ŞİŞMAN

http://www.samsunbulten.com/kose.asp?yazar=52&id=409