Kılıçdedeli Tatarlar Ve Türkmen Hançerlü Oymağı

Türkmen Yörüklerinden 'Hançerlü'lerin kurduğu bir mahalle, Hançerli... Samsun'un iki kalesinden birisi, Kadifekale... Müslüman Samsun ile Kafir Samsun arasında sıkışmış bir yer, Karasamsun... Türkiye'de örneği olmayan bir mahalle, Kökçüoğlu... Ve Tatarların kurduğu mahalle, Kılıçdede...

Dünden devam ediyoruz... Hançerli, Hastane, Hürriyet, İlyasköy, İstasyon, Kadıköy, Kadifekale, Kale, Kalkancı, Karadeniz, Kılıçdede, Karasamsun, Saitbey mh, Liman, Kuşçulu, Kökçüoğlu, Kışla ve Kıran mahalleleri ile kısa yazı dizimiz son buluyor... İşte Samsun'un mahalleleri ve isimlerinin tarihleri:

Bir Türk Oymağı: Hançerli

Hançerli:

İlkadım ilçesine bağlı bir mahalledir. Dilimizde, “ucu eğri ve sivri bıçak” karşılığında bulunan hançer sözcüğü Arapça 'hancar’dan gelmekte olup XV. yüzyıldan beri Türkçe'de kullanılmaktadır (Tietze: 249). Hançer sözüne, aitlik bildiren +li eki getirilerek türetilen 'hançerli' 1872-1875 yılları arasın Osmanlı kayıtlarında mahalle adı olarak geçmektedir (Sarısakal: 121). Osmanlı coğrafyasındaki Türk oymakları arasında “Türkmen Yörükleri” kaydıyla Hançerli (Hançerlü) adına rastlamak mümkündür (Türkay: 405). Diyarbakır, Malatya, Niğde, Mersin ve Bursa illerimizde Hançerli adında yerleşim birimlerinin görülmesi bu oymağın Anadolu’nun değişik yörelerine göç ettiğini göstermektedir. Samsun’da aynı adla bir mahallenin bulunuyor olması bu mahallenin kuruluşunda Hançerli oymağının etkin olduğunu düşündürmektedir. Bu haliyle Hançerli mahallesinin adı Türk boy adlarının yer adı olarak kullanılabilmesi ilkesi uyarınca verilmiş olmalıdır. Diyarbakır, Malatya, Niğde, Mersin ve Bursa illerimizde Hançerli adında köyler bulunmaktadır.

Hastane:

İlkadım ilçesine bağlı bir mahalledir. 1964’te Kökçüoğlu Mahallesi'nden ayrılarak kurulmuştur. (Sarısakal: 153), Mahalle, adını sınırları içinde bulunan Ruh ve Sinir Hastalıkları Hastanesi’nden almıştır. Osmanlı'nın son döneminde Memleket Hastanesi olarak kurulan hastane Cumhuriyet döneminde uzun süre Devlet Hastanesi olarak görev yapmış, ardından Ruh ve Sinir Hastalıkları Hastanesi’ne dönüştürülmüştür. Türkçe'de çevredeki yapıların yer adı olarak kullanılması eğilimi mahallenin adlandırılmasında etkili olmuştur. Samsun dışında Sakarya ili Akyazı ilçesine bağlı olan başka bir Hastane Mahallesi bulunmaktadır.

Hürriyet:

İlkadım ilçesine bağlı bir mahalledir. Önceleri 19 Mayıs Mahallesi'ne bağlı olan muhit, 1961 yılında Hürriyet adıyla müstakil bir muhtarlık olarak şekillenmiştir. Adını “özgürlük” karşılığında dilimize girmiş olan Arapça "hürriyet" sözcüğünden alan mahalle ilimizin 1994 yılında büyükşehre dönüşmesinin ardından önce Gazi Belediyesi'ne bağlanmış; 2009’da Gazi Belediyesinin kapanmasıyla İlkadım belediyesi sınırlarına dahil edilmiştir. Mahalle adının insani değerler arasında önemli bir yeri olan hürriyet kavramından hareketle verildiği anlaşılmaktadır. Ülkemizde Hürriyet adında çok sayıda yerleşim birimi bulunmaktadır.

Mübadillerin Merkezdeki Adresi: İlyasköy

İlyasköy:

İlkadım ilçesine bağlı bir mahalledir. Lozan Antlaşması sonrasında mübadil vatandaşlarımızın yerleştiği bir muhit olan İlyasköy’ün kuruluşu 1925 yılına gider (Sarısakal 162). İlyasköy’ün kuruluşunda Yunanistan’ın Sarı Şaban yöresine bağlı İnceğiz köyünden gelen soydaşlarımız nüfus açısından etkili olmuşlardır (İpek Mübadele ve samsun: 119)1971’de belediye hudutlarına bağlı mahalle olarak mülki tanımlaması değişen İlyasköy, ilimizin 1994’te büyükşehre dönüşmesinin ardından önce Gazi Belediyesine bağlanmış; 2009’da Gazi Belediyesinin kapanmasıyla İlkadım belediyesi sınırlarına dahil edilmiştir.  Muhite bu adın verilmesinde İlyas adlı şahsın payı vardır. Kuvvetle muhtemeldir ki köyün kuruluşunda bu zatın öncülüğü söz konusudur. Türkçe'de yerleşim biriminin geçmişinde izler bırakan kimselerin adının yer adı olarak kullanılması yaygın bir eğilimdir. Türkiye’de Samsun dışında Isparta, Sivas, Amasya, Kocaeli, Çanakkale illerinde “İlyas” adlı köyler bulunmaktadır.

Çevresindeki Yapıların İsmini Ala Mahalleler

İstasyon:

İlkadım ilçesine bağlı bir mahalledir. 1961’de Kılıçdede Mahallesi'nden ayrılarak müstakil mahalle biçiminde şekillenmiştir (Sarısakal: 171) İlimizin 1994’te büyükşehre dönüşmesinin ardından Gazi Belediyesi'ne bağlanan İstasyon Mahallesi,  2009’da Gazi Belediyesi'nin kapanmasıyla İlkadım Belediyesi sınırlarına dahil edilmiştir. Sınırları içindeki tren istasyonu nedeniyle mahalleye bu ad verilmiştir. Türkçede çevredeki yapıların yer adı olarak kullanılması yaygın bir eğilimdir. Ülkemizde İstasyon adlı çok sayıda yerleşim birimi bulunmaktadır.

Kadıların Tesir Ettiği Mahalle: Kadıköy

Kadıköy:

İlkadım ilçesine bağlı bir mahalledir. Kadı sözcüğü Arapça'da “hüküm, karar” gibi anlamlar taşıyan "kaza" kökünden gelmektedir. Arapça dilbilgisi kurallarına göre "kaza" kökü esas alınarak “hüküm veren” anlamında "kazı" sözü türetilmiştir. Kazı’daki "z", Türkçe "d-z" arası bir sese karşılık gelir. Türkler "kazı" sözünü alırken d’li söyleyişi tercih etmişler ve sözcüğü "kadı" biçiminde Türkçeleştirmişlerdir. Osmanlı devletinin kuruluş dönemlerinde adli işlerle birlikte idari görevler üstlene kadılar sonraları yalnızca hukuk işleriyle ilgilenmişlerdir. Kadıköy adından anlaşılacağı üzere bu mahallenin geçmişinde imar ya da iskan yönünden kadı efendinin tesiri söz konusu olmalıdır. Kadıköy 1872-1875 tarihli kayıtlarda mahalle olarak tespit edilmiştir (Sarsakal: 121).  Samsun’da aynı adı taşıyan Atakum ilçesine bağlı bir köy ve Alaçam ilçesine bağlı bir mahalle bulunmaktadır. Türkiye’nin pek çok yöresinde Kadıköy adıyla köy ve mahallelere rastlamak mümkündür.

Samsun'un 2 Kalesinden Birisi: Kadifekale

Kadifekale:

İlkadım ilçesine bağlı bir mahalledir. Türk yer adlarında çevredeki yapılara ilişkin adların kullanılması eğilimi bu mahallenin adlandırılmasında etkin olmuştur. Samsun tarihiyle ilgili kaynakların belirttiğine göre Samsun’da iki kale bulunmaktadır. Bunlardan ilki Ceneviz döneminden; ikincisi ise Danişmendlilerden kalmıştır. Danişmendlilerden kalan kale içerisinde Kale Mahallesi kurulmuştur. Cenevizlilerden kalan kaleye dek uzanan mahalleyi (Sarısakal: 322) Kale Mahallesi’nden ayırmak üzere bu mahallede eskiden beri bulunduğunu bildiğimiz Kadife Sokak’ın adı "kale" sözcüğüne eklenerek Kadifekale adı elde edilmiştir. 1994 yılında Samsun, büyük şehir belediyesi olup alt belediyeler oluşturulduğunda Kaidfekale, İlkadım belediyesine bağlı müstakil bir mahalle olarak yapılandırılmıştır. Samsun dışında Kadifekale adıyla İzmir’de bir mahalle, Sakarya’da ise bir köy bulunmaktadır.

Kale:

İlkadım ilçesine bağlı bir mahalledir. Arapça'dan dilimize geçen "kale" sözcüğü, Türk yer adlarında çevredeki yapılara ilişkin adların kullanılması eğilimi uyarınca mahalleye ad olmuştur. Zira, Türkler tarafından inşa edilen tarihi Samsun kalesi mahalle sınırları içindedir. Günümüzde Kale Mahallesi’nde bulunan Büyük Cami’nin avlu kısmında bu kalenin kalıntılarını gözlemek mümkündür. 1914 yılına ait belgelerde Samsun’un dokuz mahallesinden biri olarak Kale Mahallesini görmek mümkündür. Mahalle için Osmanlı döneminde Mekte Mahallesi, Cami-i Kebir Mahallesi gibi adlar da kullanılmıştır (Sarısakal: 156)  Türkiye’nin pek çok ilinde Kale adıyla anılan yerleşim birimlerine rastlamak mümkündür.

‘Kalkanca’ Değil, ‘Kalkancı’

Kalkancı:

İlkadım ilçesine bağlı bir mahalledir. 1986 yılında il idare kurulu kararıyla müstakil bir mahalle olarak şekillenmiştir (sarısakal 180). 1906 tarihinde F. Cumont tarafından çizilen Samsun haritasında mahallenin kurulduğu bölge Kalkancı olarak zikredilir (Canik Belediye kitabı: 167). Bu kayda göre mahalle adının ses benzeşmesinden hareketle zaman zaman Kalkanca olarak ifade edilmesini yanlış bir kullanımdır. Dolayısıyla doğru biçim Kalkancı olmalıdır. “Ok, kılıç vb. silahlardan korunmak için savaşçıların kullandığı korunmalık” anlamına gelen kalkan adlı teçhizatı üreten kişi karşılığındaki "Kalkancı" anlamındadır.

Karadeniz:

İlkadım ilçesine bağlı bir mahalledir. 1957’de 19 Mayıs Mahallesinden ayrılarak müstakil bir mahalle olarak kurulmuştur (Sarısakal: 167). Karadeniz Mahallesi, ilimizin 1994 yılında büyükşehre dönüşmesinin ardından, önce Gazi Belediyesine bağlanmış; 2009’da Gazi Belediyesinin kapanmasıyla İlkadım belediyesi sınırlarına dahil edilmiştir. Mahalle adını, aynı zamanda bölgeye de ad olan Karadeniz’den almıştır. Türkçede çevredeki su kaynaklarının yer adı olarak kullanılması yaygın bir eğilimdir. Samsun dışında Trabzon, Kastamonu, İstanbul, Manisa ve Tekirdağ illerimizde Karadeniz adını taşıyan yerleşim birimleri mevcuttur.

Müslüman Samsun Ve Kafir Samsun Arasında Bir Mahalle

Karasamsun:

İlkadım ilçesine bağlı bir mahalledir. İlimizin 1994’te büyükşehre dönüşmesinin ardından İlkadım belediyesi sınırları içinde müstakil bir mahalle olarak şekillenmiştir. Samsun, Selçuklu hükümdarı Rükneddin Süleymanşah tarafından 1194’te ele geçirildikten sonra tarihi Amisos’un doğusunda bugünkü Saathane Meydanı civarında Müslüman Samsun adıyla yeni bir yerleşim merkezi kurulmuştur (Tellioğlu Canik: 50-51). Bu gelişmenin ardından şehir Osmanlı hakimiyetine dek Müslüman Samsun ve Kafir Samsun olmak üzere iki kısım halinde varlığını sürdürmüştür. Günümüzde Karasamsun Mahallesi'nin kapsadığı alan geçmişte "Kafir Samsun" adıyla anılan bölge içindedir.

'Kara'nın Nedeni Yangın Mı, İnanç Mı?

Bazı güncel kaynaklarda Yıldırım Beyazıt’ın oğlu Çelebi Mehmet, Cenevizlilerin elinde olan bölgeyi yani Kafir Samsun’u fethedince Cenevizliler kenti yakarak terk ettikleri için yangın kalıntıları dolayısıyla bölgeye halk arasında "Kara Samsun" denildiği ifade edilmektedir. Ancak bu rivayeti tarihi kayıtlarda bulmak mümkün değildir. Bu noktada muhitin adının yangından önce de Karasamsun olduğu akla gelmektedir. Zira Türkçe'de siyah renk, kara talih, kara gün, kara vicdanlı vb. örneklerde olduğu gibi istenmeyen durumlar için kullanılabilir. Bunun yanında başta Dede Korkut olmak üzere tarihi metinlerde Hristiyanlar için "kara dinli" tabiri kullanılmaktadır (Ergin: 161, 163). Dolayısıyla, Türklerin içinde ikamet eden Hristiyan nüfustan dolayı düşman olarak gördükleri bu muhiti Karasamsun olarak adlandırma ihtimali hayli yüksektir. Yerin çevresinin renk özelliklerinden yararlanmak suretiyle yer adı belirleme Türkçede sıklıkla görülür. Nitekim ülkemizle kara sözcüğüyle başlayan çok sayıda yerleşim birimi bulunmaktadır.

Kavacık:

İlkadım ilçesine bağlı bir mahalledir. Kavacık, önceleri Samsun merkez bağlı bir köy iken 2004 yılındaki yerel seçimlerle birlikte mülki tanımlaması mahalle olarak değiştirilmiştir. Kavacık’a ilişkin ilk tarihi kayıtlara Cumhuriyetle birlikte rastlanır. Zira köyün kuruluşu Balkanlardan göçen soydaşlarımız tarafından gerçekleştirilmiştir. Kavacık adı “Çayırın bol olduğu yer, çayırlık” anlamındaki "kava" sözcüğünden (DS VIII: 2686) türetilmiştir. Kava sözcüğüne sevimlilik anlamı taşıyan –cık eki getirilerek “Güzel çayırlık” manasına gelen kavacık sözü elde edilmiştir. Bu durum Türk yer adlarında, çevrenin bitki örtüsünün muhite ad olabilmesi kuralına uygunluk gösterir. Samsun dışında Burdur, Kütahya, Tekirdağ, Edirne, Balıkesir, Çorum, Ankara, Bolu Kastamonu, İzmir ve Bursa illerimizde Kavacık adını taşıyan yerleşim birimleri mevcuttur (Köylerimiz: 435).

Kazımkarabekir:

İlkadım ilçesine bağlı bir mahalledir. Kazımkarabekir Mahallesi yeni teşkil eden mahallelerimizden olup ilimizin 1994 yılında büyükşehre dönüşmesiyle birlikte Gazi Belediyesi sınırları içinde konumlandırılmıştır. 2009’da Gazi belediyesinin kapanmasının ardından İlkadım belediyesi sınırlarına dahil edilen mahallei adını Atatürk’ün silah arkadaşı Kazım Karabekir Paşa’dan almaktadır. Türkçede muhitin tarihinde iz bırakmış kimselerin adının yer adı olarak kullanılması yaygın bir eğilimdir. Türkiye’nin değişik yörelerinde Kazım Karabekir adlı çok sayıda mahalle bulunmaktadır.

Kılıçdede:

İlkadım ilçesine bağlı bir mahalledir. Adını bu mahallede bulunan Kılıç Dede türbesinden almıştır. Kılıç ya da Kılınç Dede’nin Anadolu’nun Türkleşmesinde ve Müslümanlaşmasında büyük hizmetleri olan Horasan erenlerinden olduğu rivayet edilmektedir. Anadolu Selçuklu hükümdarı Kılıç Arslan’da görüldüğü gibi Kılıç /Kılınç ismi Türkler arasında çok eski dönemlerden itibaren kullanılagelmiştir. Dede, baba gibi unvanlar ise Orta Asya’dan Anadolu’ya göçen Türkmen kitlelerinde din ulularının adlarında sıklıkla rastlanır. Nitekim Samsun’da mefdun olan bir başka Horasan erinin adı da İsa Baba’dır. Malatya’da Kılıçbaba adıyla bir yerleşim birimi bulunmaktadır. Kılıç Dede adıyla kurulan mahalleyle ilgili ilk tarihi kayıt 1904 yılına aittir. Bu kayda göre Mert Irmağı taraflarında Kırım muhacirleri iskan edilerek Kılınç Dede namıyla bir Tatar mahallesi oluşturulmuştur. O nedenle Kılınç Dede mahallesi Tatar mahallesi kaynaklarda Tatar mahallesi olarak da geçebilmiştir (Sarısakal: 124). Kılıçdede mahallesinin adının dini unsurların yer adlarında kullanılabilmesi ilkesine uygun olarak verildiği anlaşılmaktadır.

Kırancalı Yörük Taifesinin Kurduğu Mahalle: Kıran

Kıran:

İlkadım ilçesine bağlı bir mahalledir. Kıran, önceleri Samsun merkeze bağlı bir köy iken 2004 yılındaki yerel seçimlerle birlikte mülki tanımlaması Yeşilkent Beldesine bağlı mahalle olarak değiştirilmiştir. 2009’da Yeşilkent belde belediyesinin kapatılmasının ardından İlkadım belediyesi sınırlarına dahil edilmiştir.  Kıran’a ilişkin ilk tarihi kayıtlara 1642 yılına ait tahrir defterlerinde rastlanır(Öz Avarız: 240). Kurucuları, Osmanlı belgelerinde Kıran, Kıranlı (Kıranlu), (Kıranca, Kırancalı, Kırancalu), (Kırantalı, Kırantalu) biçimlerinde geçen Yörük taifesi olduğundan köy bu adla anılmıştır. Zikredilen Yörükler Sivas, Aydın, Diyarbekir, Bozok, Kengiri, Rakka, Biga ve Kırşehri Sancakları, Samsun ve Bafra Kazaları (Canik Sancağı), İskilip Kazası (Çorum Sancağı), Niğde, Karaman, Konya, Maraş ve Kilis Sancakları, Harmancık (Kırşehri civarında) gibi bölgelerde yurt tutmuşlardır (Türkay 1979: 518). Şu halde Kıran mahallesinin adı Türk boy adlarının yer adı olarak kullanılabilmesi ilkesi uyarınca verilmiş olmalıdır.Samsun dışında başta Giresun ve Trabzon olmak üzere Aydın, Bingöl, Bursa, Kastamonu, Kırşehir, Kütahya, Manisa, Muğla, Uşak, Zonguldak, Karabük, Sakarya, Ordu, Kastamonu, Çorum, Balıkesir, Bolu, Bartın, Çankırı, Hakkari, Sinop, Çanakkale, Düzce illerimizde Kıran adını taşıyan çok sayıda köy bulunmaktadır. Bu tablo aynı zamanda köye adını veren Yörüklerin yerleşme alanlarını da yansıtmaktadır.

Kışla:

İlkadım ilçesine bağlı bir mahalledir. Mahalle 1986 yılında il idare kurulunun kararıyla oluşturulmuştur. Kışla Mahallesi, ilimizin 1994 yılında büyükşehre dönüşmesinin ardından, önce Gazi Belediyesine bağlanmış; 2009’da Gazi Belediyesinin kapanmasıyla İlkadım belediyesine dahil edilmiştir. Mahalle adını sınırları içinde bulunan kışladan almaktadır. Kışla sözcüğü Eski Türkçede kışlag biçiminde olup “kış mevsiminin geçirildiği yer” anlamındadır. Zira konar göçer Türkler yazları yaylag denilen yüksek yerlerde kışları ise nispeten alçak ve korunaklı olan kışlag adı verilen bölgelerde geçirmişlerdir. Anadolu sahasında kışla biçimini alan sözcük ordunun sefere çıktığı yaz mevsimi öncesinde dinlenip eksiklerini giderdiği mekanları karşılamıştır. Samsun’da ilk kışla binası 1903 tarihinde inşa edilmiştir (Sarısakal: 133). Kurum, daha sonra Kışla mahallesinin olduğu muhite taşınmıştır. Türkçede çevredeki yapıların yer adı olarak kullanılması kuralı uyarınca mahalle bu adı almıştır. Samsun ili sınırları içinde Alaçam’ın Etyemez ve Zeytinköy köylerine, Salıpazarı’nın Kuşcağız köyüne, Yakakent’in Asmapınar ve Gündüzlü köylerine bağlı kışla adlı yerleşim birimleri bulunmaktadır. Ayrıca Türkiye’nin pek çok şehrinde bu adla anılan köy ve mahalleye rastlamak mümkündür.

Türkiye'de Örneği Olmayan Bir Mahalle: Kökçüoğlu

Kökçüoğlu:

İlkadım ilçesine bağlı bir mahalledir. Türk yer adlarında görülen, şahıs adlarının ya da lakaplarının yer adı olarak kullanılması kuralına uygun olarak Kökçüoğlu namıyla anılan kimsenin adının mahalleye verildiği anlaşılmaktadır. Türklerde oğlu sözüyle biten pek çok lakap söz konusudur. Demircioğlu, Hekimooğlu, Kiziroğlu örneklerindeki gibi babanın mesleği, oğlu sözünün başına getirilerek de lakaplar oluşturulmuştur. Standart dilde “İlaç yapımında kullanılan kök, kabuk, çiçek, yaprak vb. satan kimse” anlamındaki kökçü sözü Samsun yöresinde “Ağır işlerde çalıştırılan işçi” (DS VIII: 2951) karşılığında kullanılır. Sözcüğün her iki anlamının da bir mesleği karşıladığı görülmektedir. Dolayısıyla Kökçüoğlu’nu kökçü ve oğlu sözcüklerinden kurulu birleşik bir ad olarak değerlendirebiliriz.  1914 yılına ait belgelerde Samsun merkeze bağlı dokuz mahalleden bir tanesi olarak geçen

Kökçüoğlu (Sarısakal: 124)  ile aynı ada sahip bir başka yerleşim yerinin bulunmaması mahalle adının kişiye özel bir addan kaynaklandığı tespitini doğrulamaktadır.

Kuşçu Uşakları'nın Kurduğu Mahalle: Kuşçulu

Kuşçulu:

İlkadım ilçesine bağlı bir mahalledir. Kuşçulu, önceleri Samsun merkeze bağlı bir köy iken 2004 yılındaki yerel seçimlerle birlikte mülki tanımlaması mahalle olarak değiştirilmiştir. Kuşçulu’ya ilişkin ilk tarihi kayıtlara 1642 yılına ait tahrir defterlerinde rastlanır. Köyün o dönemki adı Yukarıkuşçular’dır (Öz Avarız: 240). 1837 tarihli kayıtlarda Uzgur ve Kıran’la beraber anılan köy, Kuşçulu olarak zikredilmektedir (Erler: 181). Kuşçulu adı kuş avcılığında usta olan anlamındaki kuşçu sözcüğüne dayanır. Osmanlı belgelerinde Kuşçu, Kuşçu Ceridi, Kuşculu, (Kuşcuoğlu, Kuşcu Uşakları) biçimlerinde geçen ve konargöçer Türkmen Yörüğü olarak belirtilen boy tarafından kurulduğu için köye bu ad verilmiştir. Osmanlı kayıtlarına göre Kuşçulu Türkmen Yörükleri Aydın, Saruhan, Ayıntab, Maraş, Adana, Sis, Karasi ve Karahisar-ı Şarki Sancakları, Ergani Kazası (Diyerbekir Eyaleti), Devrekani Kazası (Kastamonı Sancağı), Kızlar Karyesi (Kayseri Sancağı Develi Kazası) gibi bölgelerde yurt tutmuşlardır(Türkay 1979: 555). Samsun’un Çarşamba ve Terme ilçelerinde Kuşçulu; Bafra ilçesinde ise Kuşçular adlı başka köyler bulunmaktadır. Samsun dışında Giresun, Ordu ve Erzincan’da Kuşçulu adlı köyler vardır.

Liman:

İlkadım ilçesine bağlı bir mahalledir. Rumcadan dilimize giren liman sözcüğü “Gemilerin barınmalarına, yük alıp boşaltmalarına, yolcu indirip bindirmelerine yarayan doğal veya yapay sığınak” anlamındadır.  Ondokuzmayısmh: Kırbaç 19 mayıs olmuş 118

Pazar:

İlkadım ilçesine bağlı bir mahalledir. Pazar sözcüğü Farsçadan dilimize geçen bir alıntıdır. İlk kez 1485 tarihli Osmanlı tahrir kayıtlarında “Mescid der bâb-ı Pazar” adında bir mahalleye rastlanır (ÖzMah: 246). Bu adı günümüz Türkçesine Pazar Kapısı Mescidi olarak çevirmek mümkündür. Pazar mahallesinde bulunan tarihi mescit göz önünde tutulduğunda Mescid der bâb-ı Pazar kaydıyla geçen mahallenin Pazar Mahallesi olduğu anlaşılmaktadır. Dilde tutumluluk kuralı gereğince Osmanlı dönemi resmi belgelerinde kullanılan tarihi adlandırma kısaltılmış ve muhit Pazar Mahallesi adıyla yalın bir hal almıştır. Türkçe yer adlarında gözlenen kuralı bu mahallenin adlandırılmasına kendini gösterir. Türkiye’de Pazar sözcüğü kullanılarak oluşan çok sayıda yer adı bulunmaktadır.

Sadi Bey Mahallesi'nden Saitbey'e

Saitbey:

İlkadım ilçesine bağlı bir mahalledir. Türk yer adlarında görülen kişilerin adının yer adı olarak kullanılması kuralına uygun olarak Sait Bey adındaki şahsın adının mahalleye verildiği anlaşılmaktadır. 1485 tarihli Osmanlı tahrir kayıtlarında “Sadi Beğ” adında bir mahalleye rastlanmaktadır. (ÖzMah: 246).1642 tarihli kayıtlarda ise bu mahalle “Mahalle-i Sadi Paşa” olarak karşımıza çıkmaktadır (ÖzMah: 247). Samsunla ilgili kaynaklarda 1914 yılındaki mahalleler sıralanırken Said Bey mahallesinin Sadi Bey Mahallesi olarak da anıldığı belirtilmektedir(Sarısakal: 124) Bu bilgiden hareketle Sadi Bey adının zamanla değişerek Sait Bey’e dönüştüğü söylenebilir. Sadi Bey’in, paşa unvanıyla da zikredildiği düşünülürse bu şahsın Samsun’a hizmeti dokunmuş dönemin önemli bir devlet adamlarından biri olduğu anlaşılmaktadır.

/Miraç ÖZTÜRK

28 Nisan 2014

http://www.gazetegercek.com.tr/haber-detay.asp?H=3291&Haber=kilicdedeli-tatarlar-ve--turkmen-hancerlu-oymagi