Gittikçe yaygınlaşan ve daha geniş bir ticari alanı
kapsamaya başlayan AVM’ler ( Büyük Alış Veriş Merkezleri) ve zincir marketler
kentlerin ticari yaşamını çok yönlü olarak olumsuz etkilemeye başlamıştır. Ulusal
ve uluslararası dev işletmeler, ticaretin şeklini de değiştirmeye başlamıştır.
Böylece liberal sistemin acımasız kuralları küçük işletmeler için kâbusa
dönüşmüştür. Ne var ki, sömürü düzeninin bu gerçekleri ile yaşamak zorundayız.
Özellikle uluslararası şirketler yalnız kentlerin ekonomisini değil, artık
girdiği ülkelerin de ekonomisi üzerinde de etkin rol oynamaya başlamışlardır.
Öyle ki, bazı ülkeler, uluslararası bu dev
işletmeleri ülkeleri için büyük bir tehlike olarak gördüğünden bu kuruluşları
ülkelerine sokmamayı devlet kararı haline getirmiştir. Bu dev kuruluşlar
Samsun’a önce market zincirleri ile girmiş ve mahallelerde hizmet veren bakkal
ve manavları eritmeye başlamıştır. Ardından gelen büyük mağazalar ve yapılmakta
olan AVM’ler tüm ticari piyasayı etkileyecektir. Samsun’un imajına olumlu katkı
verecekleri kesin olan bu zincirler ve AVM’ler, zamanla tek geçim kaynağı
ticaret olan Samsun’u çok olumsuz etkileyecektir. Bu market zincirleri ve
AVM’ler, mal alımını şirket merkezleri olan büyük illerden temin etmekte ve
yerel üreticilerin ürünlerini raflarına koymamakta direnmektedirler. AVM’ler
ise ulusal ve uluslar arası şirketlere yer vermekte ve yerel firmaları kabul
etmemektedirler.
Bir başka olumsuz etkileri de belediye gelirlerine
olacaktır. Çünkü bu kuruluşların ticari merkezleri büyük kentler olduğu için
vergilerini orada vermektedirler. Vergi gelirlerinin bir bölümünün belediyelere
veriliyor olması nedeniyle, belediyeler de bu gelirden mahrum kalacaktır. Bu konuda bazı kentler koruyucu tedbirler
almıştır. Örneğin Trabzon ve Denizli’de açılan AVM’lere her gruptan bir de
yerel firmaya yer verilmesi kabul ettirilmiştir. Bu konuda Ticaret ve Sanayi
Odaları ile o kentlerin belediye başkanlıkları etkin rol üstlenmiştir. Umarım bu
kentin ticari ve sanayi yaşamında önemli sorumluluğu bulunan Samsun Ticaret ve
Sanayi Odası’da böyle bir çalışma başlatarak kendisine yüklü munzam aidat
ödeyen üyelerine sahip çıkacaktır.
Ülke ekonomilerini tehdit edecek kadar acımasız
kuralları olan market zincirlerinin en büyüğü Amerikalı Wal Mart’tır. Google’da
bu firma için, Wal Mart tarihin gördüğü en kurnaz, en zeki ve en sinsi
işadamlarından Sam Walton tarafından kurulmuştur deniyor. Bu market zinciri
girdiği ülkenin tüm üretim kaynaklarını sinsi bir politika ile kendisine mahkûm
etmeyi ilke edinmiştir. Marketlerine koyduğu ürünleri üretenlere önce sadece
kendisine vermek şartı ile çok cazip fiyatlar veriyor ve kendisine bağımlı hale
getiriyor. Böylece rakip firmaları çökertiyor. Tek alıcı haline geldikten sonra
da, istediği düşük fiyatları vererek üreticisini acımasızca sömürüyor. Bu
nedenlerle başta Fransa ve İngiltere olmak üzere bazı Avrupa ülkeleri bu
firmayı ülkelerine kabul etmiyor.
Wal Mart’ın uzun bir süredir eczaneleri de içine
alacak şekilde Türkiye’ye de girmeye çalıştığı söyleniyor. Sanayileşme
devrimine ayak uyduramayan, tarım üretimi sınırlanan Samsun’u ayakta tutan
ticarettir. Samsun şimdi bu kaynağını da kaybetme tehlikesi ile karşı karşıya
kalmıştır.
ÇÖZÜM:
Çözüm yolu, Samsunlunun kendi zincirini ve AVM’sini
kurmasından geçmektedir. Bu konuda Samsunlu market sahipleri ilk adımı atmış ve
birleşerek SAM-MAR adı ile toptan fiyatlardan satış yapan yerel büyük marketini
kurmuştur. Buna benzer ortaklıklar kurulması ve çeşitli iş kollarının bir araya
gelmesi ile büyük bir alış veriş merkezi (SAMSUN AVM) i kurulabilir. İçinde
marketi de olan giyim, beyaz eşya, ev ve mutfak malzemeleri gibi her türlü mal
satışa sunulmalıdır. Bu AVM’de yer alan işletmeler tanınmış markaların
bayiliğini alacak yerel şirketlerden oluşturulabilir.
Liberal ekonomiyi benimsemiş ülkemizde artık küçük
işletmelerin yaşama şansı gittikçe azalmaktadır. Uygulanan sistem
değiştirilemeyeceğine göre mevcutları yaşatmak için çözüm üretilmelidir.
Yapılacak ilk iş, kurulacak AVM’ler de yerel firmaların da kiralama
yapabilmesinin sağlamasıdır. Bu konuda en büyük görev belediyelere düşmektedir.
Bu tip kuruluşlara Trabzon ve Denizli’de uygulandığı gibi ruhsat aşamasında
yerel firmalara da yer verilmesi konusu bir sisteme bağlanmalıdır.
Yerel AVM’lerin kuruluşuna da Ticaret ve Sanayi
odaları öncülük etmelidir. Aksi halde aynı şartlarla kiralama yapmak isteyen
yerel firmalara dahi yer vermeyen ulusal şirketlere bağlı AVM’ler, Samsun’un
ticaret yaşamını bitirecektir.
/Sadi SUBAŞI
17 Eylül 2012
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder