Samsun Havaalanı konusu bugünlerde çok
tartışılıyor. Nedeni ise; 1 Mart-31 Mayıs 2017 tarihleri arasında “pist, apron
ve taksi yollarındaki fiziki sorunlar nedeniyle onarım çalışmaları
yapılacağından” hava trafiğine kapatılacak olması. Toplamda 90 gün kapalı
kalacak!
Samsun
ve Havaalanı konusunu biraz derinlemesine inceleyelim.
Samsun’un ulaşabildiğim en eski uçak
pisti, pervaneli küçük uçakların iniş yaptığı alan olan bugünkü Gülsan
Sanayi'nin olduğu yerler… Şuan Samsun’da “dünyada üzerine toplu konut yapılan
ilk ve tek havaalanı” olan eski pisti saymazsak açık 2 havaalanımız var. Bunlardan
uluslararası olan Samsun Çarşamba Havalimanı ve 19 Mayıs ilçesinde bulunan ve
OMÜ’ye ait eğitim amaçlı kullanılan havaalanı. 19 Mayıs ilçesindeki havaalanı
da hikayesi biraz ilginç. Bu alanda uçuşlar amatör olarak yapılır, iniş kalkış
içinse, doğal düzlük olan ve bugün Kızılırmak Deltası’nda bulunan yazları
kurumuş göl tabanı kullanılırdı. Sonrasında 19 Mayıs Belediye Başkanı Yılmaz
Erel’in desteği ile bu havaalanı Samsun’a kazandırılmıştı.
***
Samsun’un ilk uluslararası uçuş
kurallarına uygun havaalanının ihalesi 1955 yılında 3 milyon 545 bin 306 lira
bedelle, yüzde 10,71 eksiltme tenzilatı ile müteahhite verilmiş.
Bu havaalanı, Samsun Eğitim ve
Araştırma Hastanesi’nin bulunduğu ve şuan üzerinde TOKİ binaları olan bölge. Bu
havaalanı, 1.650 m uzunluğunda, 45 m eninde beton kaplama piste sahipti. 1956’dan
itibaren Samsun’da bulunan, 1970’de de, 1969 Kasım ayında Samsun
Mahkemelerinde, Türk Bayrağını kesen üç Amerikalı askerin yargılanması ve iki
yıl hapis cezasına mahkum olması nedeniyle Sinop’a taşınmak zorunda kalan ABD
askeri radar üssü TUSLOG (The United States Logistics Group)’da, bu havaalanını
askeri amaçlı olarak kullanmıştı.
Zaman içerisinde büyük uçakların iniş
ve kalkışına pist kısalığı, hassas yaklaşma aletleri (ILS) olmamasından dolayı
uygunsuz ve riskli bir hale geldi. Hatta o kadar ki sisli hava (alçak bulut) ve
çapraz rüzgarlarda pilotlar bu riskler nedeniyle iniş yapmak istemedikleri için
THY yönetimi ile tartışıyorlar, her yıl 40-50 sefer de iptal ediliyordu. Eski
havaalanı heyelan bölgesindeydi. Öyle ki 1969 yılında havaalanının iniş pisti
üzerinde toprak kaymaları ve buna bağlı çatlamalar olmuş, pist boyunca 400 m
uzunluğunda duvar örülse de uzmanlar o dönem duvarın heyelanı önlemeye
yetmeyeceğini belirtmişti. 1969’da bu tartışmaların hemen ardından havaalanının
Gelemen Bölgesi'ne nakli çözüm olarak sunulmuştu. Eski havaalanında meydana
gelen kazalar da olmuştu.
17 Şubat 1970’te THY uçağı pist dışına
çıkmış, 4 Aralık 1977’de ise THY’ye ait 27 yolcu 4 mürettebat taşıyan yolcu
uçağı iniş sırasında pilotun sis nedeniyle pisti geç görmesi ve geç inişe
geçmesiyle pist dışına çıkınca büyük bir kaza şans eseri atlatılmıştı. Uçakta,
dönemin Sanayi ve Teknoloji Bakanı Oğuzhan Asiltürk’ün olduğu kazada can kaybı
yaşanmadı.
11 Ocak 1998’de ise Şanlıurfa adlı
uçağı, havaalanına inerken yoğun sis nedeniyle birinci denemede pisti pas
geçerek yeniden yükselmiş, uçak dağa çarpmaktan son anda kurtulmuştu. İkinci
denemede piste inebilen uçak, iniş yapar yapmaz kaymaya başlamış, 150 metre sürüklenen
RJ-100 tipi uçak havaalanı yakınında yerleşim alanına yakın bulunan tarladaki
kum tepesine çarparak durabilmişti.
Bu kaza, Çarşamba’daki havaalanının
yapımını hızlandıran ve bardağı taşıran son kaza oldu…
***
Şuan ki “Samsun (Çarşamba) Havaalanı”
ise 1993 tarihinde yaklaşık 63 milyon dolar keşif bedeli ile ilk ilana çıktı.
Bu ihale iptal edilince 1994 yılında yeniden ihale yapıldı. İhaleyi, Alsim,
Alarko ve Akfen ortaklığı aldı ve tamamladı. 1985’te de taşınma gündeme gelmiş,
dönemin Ulaştırma Bakanı Veysel Atasoy, “Samsun Havaalanı, Çarşamba ilçesine
kaydırılacak” demişti.
Havaalanı için o dönem 19 Mayıs
ilçesinde bulunan Kızılırmak Deltası ve şuan ki havaalanının doğusunda bulunan
Çaltı, Karabahçe mevki alternatif olarak bakılsa da mevcut alanda karar
verilmişti.
Samsun Çarşamba Havalimanı’nın 3
milyon metrekare olan alanın temeli ise istimlak davaları devam etmesine
rağmen, dönemin Başbakanı Tansu Çiller tarafından 31 Ağustos 1994 tarihinde
atıldı.
1996 yılı Temmuz ayına kadar tabela
haricinde herhangi bir faaliyet olmayınca o dönem “Uluslararası otlak” başlığı
ile “Samsun havaalanının havası var alanı yok, ineği var uçağı yok” diye ulusal
gazetelere haber konusu bile oldu.
Bu başlıklarla Türkiye'nin gündemine
gelen Çarşamba Havaalanı'nın açılışı ise 15 Aralık 1998'de dönemin
Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel ve dönemin Başbakanı Mesut Yılmaz tarafından
yapıldı.
İlk adı “Samsun Havaalanı” olsa da
Çarşambalıların ısrarlı talebi ve lobisi ile, dönemin DYP Milletvekili Cemal
AliŞan’ın da isteği ile “Samsun Çarşamba Havalimanı” olarak değiştirildi.
***
Gelelim
çökme meselesine!
Havaalanındaki pistin ilk çökme raporu
bundan yaklaşık 10 yıl önce yazıldı ve Samsun’daki devletin ilgili kurumları
bilgilendirildi.
***
2015 yılında Samsun Çarşamba
Havalimanı’na gelen toplam yolcu sayısı 1 milyon 713 bin 247 olmuş. Bu rakam
bir önceki yıla göre yaklaşık yüzde 12,5 arttı. Son 5 yılın yolcu rakamlarını
ve artış oranlarını göz önüne aldığımızda bu yıl (2016) olması gereken yolcu
sayısı yaklaşık 1 milyon 812 bin, 2017’de ise
2 milyon 100 bin civarında!.. Tabi ki bu rakama 90 günlük kapalı kalma
süresi dahil değil.
2014 ve 2015’te yolcu trafiğinin
(gelen-giden yolcu) en çok Ağustos ayında en az ise Şubat ayında olmuş. 90
günlük kesintinin olacağı Mart, Nisan ve Mayıs aylarında ise gelen-giden yolcu
sayısı toplam yolcu sayısının yaklaşık yüzde 25’i kadar. Bu da demek oluyor ki
2017 yılında 90 günlük kesintiden dolayı havalimanının tahmini kaybı 500 bin
yolcu olacak. Bu rakama “Samsun Havaalanı kapalı” algısını ve Ordu-Giresun
Havaalanı'nın alternatif olma durumunun etkilerini de eklersek kaybın daha da
artması ihtimali var. Bu hesaplamaya bir değişken olarak uçuştan 6-7 ay önce
ucuza bilet alma eğilimi de göz önüne alındığında yolcu kaybı daha da net bir
şekilde hesaplanabilir. Tabi ki bu kayba sadece yolcu sayısı olarak değil,
mesafeden dolayı ulaşım maliyetlerinin ve süresinin artması da göz önünde
bulundurulmalı.
***
Konuyu toparlayalım;
Samsun’da havaalanına 2015’te 17 bin
iniş-kalkış olmuş. 2016’da ise artış oranına bağlı olarak yaklaşık 20 bin
iniş-kalkış olacak. Havaalanını sadece yolcu olarak değil yük/kargo olarak ta
değerlendirmek gerek. Her bir yolcunun Samsun ekonomisine katma değeri ve
dolaylı katkısı da cabası…
Samsun Havaalanına 2. pist yapılmalı
mı?
Evet! Olursa çok iyi olur ama yıllık
250 bin uçak iniş-kalkışı olan İstanbul Sabiha Gökçen Havaalanında 1 pist, yılda 180 bin uçak iniş-kalkışı olan Antalya
Havaalanı’nın da 2 pist olduğu göz önünde bulundurmalı. Muhtemel bir “2. Pist için alan var mı?”
sorusunun cevabı ise “yeterli alan var” olarak görünüyor ama bu konuda DSİ’nin
“Çarşamba Ovası, sol saha sulama projesi”ne bir göz atmak gerekiyor. Uçak
iniş-kalkışlarının daha hızlı olması için bir nevi servis yolu görevi yapan
“taksi yolu” için de çok bile geç kalındı. Havaalanının 1 yıl olan onarım
çalışma süresi zaten 3 aya indirilmiş. Sürenin olası bir uzama riski de göz
önünde bulundurulmalı.
Olası bir uzamada; Samsun’da 18-24
Temmuz 2017’de yapılması planlanan, 120 ülkeden 10 bin sporcunun katılımıyla
yapılacak 23. İşitme Engelliler (23. Deafolimpik) Olimpiyat Oyunları için
gelecek olan turist, sporcu ve yolcu sayısını, normal yolcunun/turistin en
yoğun olduğu Haziran, Temmuz ve Ağustos ayları
(ki bu aylar toplam yıllık yolsu sayısının %27’si yapıyor) da
eklendiğinde çok büyük ekonomi ve imaj kayıplarına neden olacağı çok açık. Bir
de Havalimanının özelleştirilmesi konusu var; Samsun-Çarşamba, Sinop ve Tokat
Havalimanlarını tek bir pakette özelleştirilmesi söz konusu!
Samsun Çarşamba Havalimanı, DHMİ Genel
Müdürlüğü tarafından özelleştirilecek ilk limanlar arasında. Havalimanının
işletme ve apron hizmetleri satışa sunulacak ama hava trafik, elektronik ve
muhaberat buna dahil değil. Havalimanının kiralama suretiyle “yap-işlet-devret”
modeliyle işletme hakkının devredilmesi durumunda devretmeden önce yapılacak
pistin devlete olan yatırım maliyeti de göz önünde bulundurulmalı. Eeee!
Aslında denize dolgu yaparak üzerine golf sahası yapıyorsak, şehrin tek
havaalanına 2. pistini de hızlı şekilde yapabilir, en azından yatırım
planlamasına aldırabiliyor olmamız gerek!
Gönlümüzden geçen havalimanı hiç
kapanmasın veya kapatılmadan onarılsın! Şunu da düşünmek gerek; kumluk, sulak
alana yapılan pistin çökeceği hesaplanarak çok daha özenli/dayanıklı bir pist
yapılmalı mıydı o da başka bir konu… Son olarak; Samsun Çarşamba Havalimanı’nın
kapanış ve açılış tarihleri net bir şekilde basın üzerinden duyurulmalı ve
açılacağı tarih öncesinde ciddi bir bilgilendirme çalışması yapılmalı. Yoksa
maazallah, “Samsun-Sivas demiryolu da 3 yıl kapalı” olan Samsun için kayıplar
çok daha fazla olur!
Kalın sağlıcakla…
Hüseyin Kurt
12.11.2016
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder